هر آنچه که باید درمورد بیماری روماتیسم بدانید

بیماری روماتیسم مفصلی یکی از شایع‌ترین اختلالات التهابی است که برخلاف تصور عموم، تنها محدود به درد مفاصل نیست. این بیماری می‌تواند عضلات، استخوان‌ها و حتی ارگان‌های حیاتی مانند قلب، ریه یا کلیه را نیز درگیر کند. روماتیسم، اگرچه مزمن و گاهی ناتوان‌کننده است، اما با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب می‌توان کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری حفظ و حتی بهبود بخشید. آشنایی با علائم، علل و راهکارهای کنترل این بیماری، گامی اساسی در مدیریت موثر آن است، پس در اینجا با دکتر سید محمد جواد مرتضوی همراه باشید تا با این بیماری آشنا شوید.

انواع بیماری های روماتیسمی

بیماری‌های روماتیسمی طیف گسترده‌ای از اختلالات خودایمنی و التهابی هستند که عمدتا مفاصل، استخوان‌ها، عضلات و بافت‌های همبند را درگیر می‌کنند. برخلاف تصور رایج، روماتیسم فقط یک بیماری نیست، بلکه مجموعه‌ای از ده‌ها بیماری مختلف است که می‌توانند منجر به درد مزمن، ناتوانی حرکتی و در مواردی آسیب به ارگان‌های داخلی شوند. شناخت دقیق انواع این بیماری‌ها، به تشخیص زودهنگام و درمان موثرتر کمک می‌کند. برخی از شایع ترین بیماری های روماتیسمی عبارتند از:

• آرتریت روماتوئید (Rheumatoid Arthritis)
  بیماری اتوایمیونی که در آن، سلول های سیستم ایمنی اشتباها سینوویوم (بافت نرم موجود در مفاصل) را مورد حمله قرار می دهند. این بیماری خودایمنی که مفاصل کوچک را درگیر کرده و در صورت عدم درمان، باعث تخریب مفصل می‌شود.
• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE)
  اختلالی مزمن که علاوه بر مفاصل، ممکن است پوست، کلیه، قلب و مغز را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
• اسپوندیلیت آنکیلوزان (Ankylosing Spondylitis)
  نوعی التهاب مزمن ستون فقرات که منجر به خشکی و درد کمر، به‌ویژه در سنین جوانی می‌شود.
• آرتریت پسوریاتیک (Psoriatic Arthritis)
  ترکیبی از بیماری مفصلی و پسوریازیس پوستی است که باعث درد، تورم و تغییر شکل مفصل می‌شود.
• واسکولیت روماتیسمی
  التهاب عروق خونی که می‌تواند موجب آسیب به بافت‌ها و اندام‌های مختلف بدن شود.
• اسکلرودرمی (Scleroderma)
  بیماری‌ای نادر که باعث سفتی پوست و درگیری ارگان‌های داخلی از جمله ریه‌ها و دستگاه گوارش می‌شود.
• فیبرومیالژیا (Fibromyalgia)
  با وجود اینکه التهاب مفصل ندارد، در دسته بیماری‌های روماتیسمی قرار می‌گیرد و باعث درد گسترده عضلانی، خستگی و اختلال خواب می‌شود.
• لوپوس
  بیماری اتوایمیونی که منجر به بروز التهاب در بخش های عمده ای از بدن از جمله مفاصل، پوست، کلیه ها، خون، ریه ها، قلب و مغز می شود.
• آرتریت نقرسی
  آرتریتی که در اثر افزایش اسید اوریک ایجاد می شود.

بیشتر بخوانید: آرتروز مفصل زانو

علت بروز بیماری های روماتیسمی

علت دقیق بروز بیماری‌های روماتیسمی هنوز به‌طور کامل شناخته نشده، اما آنچه مشخص است، نقش پررنگ اختلال در عملکرد سیستم ایمنی بدن است. در این دسته از بیماری‌ها، سیستم ایمنی به‌جای دفاع از بدن، به اشتباه بافت‌های سالم به‌ویژه مفاصل، عضلات، پوست یا ارگان‌های داخلی را مورد حمله قرار می‌دهد. این پاسخ اشتباه می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی، هورمونی و حتی عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی باشد که به شرح زیر است:

1. ژنتیک و وراثت
   وجود سابقه خانوادگی ابتلا، احتمال درگیری افراد را افزایش می‌دهد، به‌ویژه در بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس دارند.
2. اختلال در سیستم ایمنی
   سیستم ایمنی دچار اشتباه می‌شود و به سلول‌های خودی حمله می‌کند، که منجر به التهاب مزمن و تخریب بافتی می‌شود.
3. عوامل محیطی
   آلودگی هوا، دخانیات، استرس مزمن و حتی برخی ترکیبات شیمیایی می‌توانند محرک فعال‌ شدن بیماری در افراد مستعد باشند.
4. عفونت‌ها
   برخی عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی می‌توانند سیستم ایمنی را تحریک کرده و آغازگر بیماری‌های روماتیسمی شوند.
5. هورمون‌ها
   شیوع بیشتر بیماری‌های روماتیسمی در زنان (مخصوصا در سنین باروری) نشان‌دهنده‌ی نقش احتمالی هورمون‌ها در فعال‌سازی بیماری است.

نشانه های بیماری روماتیسم

علائم بیماری‌های روماتیسمی معمولا به‌صورت تدریجی ظاهر می‌شوند و ممکن است در ابتدا با خستگی یا دردهای مبهم اشتباه گرفته شوند. این بیماری‌ها بیشتر مفاصل، عضلات و بافت‌های همبند را درگیر می‌کنند، اما در موارد پیشرفته می‌توانند اندام‌های داخلی مانند قلب، ریه یا کلیه را نیز تحت تاثیر قرار دهند. شدت و نوع علائم بسته به نوع بیماری و وضعیت ایمنی بدن فرد متفاوت است. از نشانه ها و علائم بیماری روماتیسمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد و التهاب مفاصل
  درد مزمن، تورم، گرمی و قرمزی مفاصل به‌ویژه در انگشتان، زانو، مچ و پاها از علائم اصلی هستند.
• خشکی مفاصل (به‌خصوص در صبح)
  احساس خشکی و سختی در حرکت مفاصل پس از بیدار شدن از خواب که ممکن است بیش از یک ساعت طول بکشد.
• خستگی مفرط و بی‌دلیل
  افراد مبتلا اغلب دچار احساس ضعف یا بی‌انرژی بودن هستند، حتی بدون فعالیت بدنی شدید.
• کاهش دامنه حرکتی
  مفاصل ممکن است به‌تدریج سفت شده و انعطاف‌پذیری خود را از دست بدهند.
• تب خفیف و کاهش وزن غیرعمدی
  در برخی از انواع روماتیسم سیستمیک، تب مکرر، بی‌اشتهایی و لاغری تدریجی دیده می‌شود.
• درگیری سایر ارگان‌ها
  بسته به نوع بیماری، علائمی مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه، زخم‌های پوستی یا ریزش مو نیز ممکن است بروز کنند.

علل بیماری آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت مفاصل حمله می‌کند و باعث التهاب، درد و تخریب پیشرونده مفصل می‌شود. علت دقیق این بیماری هنوز کاملا مشخص نیست، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی در بروز آن نقش دارند که به صورت زیر می‌باشد:

• ژنتیک و وراثت: وجود ژن‌هایی مانند HLA-DR4 خطر ابتلا را افزایش می‌دهد، به‌ویژه اگر سابقه خانوادگی بیماری وجود داشته باشد.
• اختلال در سیستم ایمنی: بدن به اشتباه پروتئین‌های مفصلی را عامل بیگانه تشخیص می‌دهد و علیه آن‌ها پاسخ التهابی مزمن ایجاد می‌کند.
• عوامل محیطی: قرار گرفتن در معرض دود سیگار، آلودگی هوا یا برخی مواد شیمیایی می‌تواند در فعال شدن بیماری نقش داشته باشد.
• عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی: برخی عفونت‌ها ممکن است باعث تحریک غیرطبیعی سیستم ایمنی و شروع فرایندهای التهابی در مفاصل شوند.
• تاثیرات هورمونی: شیوع بیشتر در زنان و گاهی شعله‌ور شدن بیماری در دوران بارداری یا یائسگی نشان‌دهنده نقش هورمون‌ها در بروز یا تشدید بیماری است.

تشخیص بیماری روماتیسم

تشخیص بیماری‌ روماتیسم فرایندی دقیق و چندمرحله‌ای است که نیازمند بررسی بالینی، آزمایش‌های تخصصی و گاهی تصویربرداری‌های پیشرفته می‌باشد. چون علائم این بیماری‌ها می‌توانند با بسیاری از اختلالات دیگر همپوشانی داشته باشند، تشخیص درست تنها با تکیه بر یک علامت یا آزمایش ممکن نیست و نیاز به دیدگاه جامع پزشکی دارد. روش‌های رایج برای تشخیص بیماری‌های روماتیسمی:

معاینه بالینی دقیق: ارزیابی درد، تورم، دامنه حرکت مفاصل و علائم سیستمیک توسط متخصص روماتولوژی انجام می‌شود.

آزمایش‌های خون: اندازه‌گیری فاکتور روماتوئید (RF)، آنتی‌CCP، CRP، ESR و ANA برای بررسی التهاب و خودایمنی ضروری هستند.

تصویربرداری (رادیولوژی، سونوگرافی، MRI): برای تشخیص میزان آسیب مفصل، التهاب بافت نرم یا تغییرات استخوانی از ابزارهای تصویربرداری استفاده می‌شود.

بررسی سابقه خانوادگی و سبک زندگی: اطلاعات ژنتیکی، وجود بیماری‌های مشابه در خانواده و عوامل محیطی به درک دقیق‌تر از وضعیت بیمار کمک می‌کند.

پیگیری دوره‌ای و تشخیص افتراقی: در موارد مشکوک، ممکن است پزشک برای مدت کوتاهی علائم را زیر نظر بگیرد تا بتواند آن را از سایر بیماری‌های مشابه افتراق دهد.

در صورت تشخیص بیماری روماتیسمی، آزمایشات بیشتری مانند آزمایش خون جهت تشخیص مارکرهای التهاب، آنتی بادی های مرتبط و شمارش غیر طبیعی سلول ها انجام خواهد شد.

بیشتر بخوانید=> بیماری های شایع زانو

چه عواملی احتمال ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش می دهد؟

در پاسخ به این سوال باید اشاره کنیم که عوامل مختلفی احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

جنسیت:

مبتلا شدن خانم ها به این بیماری به نسبت آقایان بیشتر است.  

سابقه خانوادگی:

توجه داشته باشید که مبتلا بودن یکی از اعضای خانواده می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در اعضای خانواده افزایش دهد.

مصرف سیگار:

همانطور که بارها اشاره شده مصرف سیگار خطرات بسیار زیادی را به همراه دارد علاوه بر آن احتمال ابتلا به بیماری آرتریت روماتوئید به نسبت افزایش می یابد. از همه مهم تر اگر سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را داشته باشید مصرف سیگار می تواند احتمال ابتلا به بیماری را افزایش دهد.

اضافه وزن:

در صورت داشتن اضافه وزن احتمال ابتلا به بیماری چند برابر خواهد شد پس بهتر است با رعایت یک رژیم غذایی مناسب از افزایش وزن خود جلوگیری کنید.

سن:

ابتلا به بیماری رومایتسم مفصلی ممکن است در هر سنی رخ دهد اما طبق بررسی های انجام شده افراد میانسال نسبت به سایر افراد بیشتر مبتلا به این بیماری می شوند.

درمان بیماری های روماتیسمی

درمان بیماری های روماتیسمی، اساسا درمان دارویی است که توسط روماتولوژیست انجام می شود، برخی دیگر اقدامات درمانی عبارتند از:

• انجام یک سری تمرینات جهت تقویت قوای عضلانی و افزایش انعطاف پذیری.
• فیزیوتراپی.
• استفاده از آتل جهت محافظت از مفاصل آسیب دیده و جلوگیری از تغییر شکل اندام ها.
• انجام جراحی که درموارد پیشرفته بیماری می تواند به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک کند.

آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی چه عوارضی را به همراه دارد؟

روماتیسم می تواند احتمال ابتلا به بعضی از بیماری را در فرد افزایش دهد که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

افرادی که مبتلا به روماتیسم مفصلی هستند چه مراقبت هایی باید داشته باشند؟

در صورت مبتلا بودن به این بیماری لازم است تا در کنار مصرف دارو اقدامات مراقبتی را انجام دهید چرا که در روند درمانی می تواند بسیار کمک کننده باشد برخی از مهم ترین اقدامات مراقبتی به شرح زیر می باشد:

• استرس را از خود دور نگه دارید تا از این طریق بتوان بیماری را کنترل کرد.
• گرما و سرما می تواند در درمان شما بسیار موثر باشد از همین رو سرما در کاهش تورم و همچنین گرما در کاهش درد و شل شدن عضلات نقش دارد.  
• انجام ورزش به خصوص به شکل آرام می تواند در تقویت عضلات و کاهش خستگی بسیار موثر باشد ولی بهتر است قبل از انجام ورزش حتما با پزشک خود صحبت کنید.

نتیجه گیری

روماتیسم مفصلی یک بیماری خودایمنی مزمن است که با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، قابل کنترل بوده و از تخریب مفصل، ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی جلوگیری می‌شود. پژوهش‌های نوین در حوزه بیولوژیک‌ درمانی، نقش مهمی در بهبود علائم و کنترل التهاب ایفا کرده‌اند. با توجه به ماهیت پیشرونده بیماری، همکاری نزدیک بین بیمار و تیم درمانی برای مدیریت موثر و پایدار آن ضروری است. ارتقاء آگاهی عمومی، پایش منظم و سبک زندگی سالم، سه ضلع کلیدی پیشگیری از ناتوانی ناشی از روماتیسم هستند.

سوالات متداول